NIEUWE KERNWAARDEN VESTIGEN – HET KAN!

Een indrukwekkend voorbeeld van een geslaagd waarden-project biedt Aveleijn. Dit is een grote organisatie in Twente die zorg verleent een mensen met een verstandelijke beperking. De organisatie is nu 50 jaar en heeft circa 2000 medewerkers. Na een fusie en veel perikelen heeft men sinds 2014 krachtig ingezet op een inhoudelijk programma om de culturen te versmelten en de gezamenlijke bedoeling weer centraal te stellen. Het gezamenlijke doel is: een leven vol betekenis mogelijk te maken. Het waardenprogramma nam vier jaar in beslag, heeft tonnen gekost, en heeft de hele organisatie in beweging gebracht.

Aveleijn heeft drie kernwaarden leidend gemaakt: ontmoeten, ontwikkelen en ondersteunen. Het zijn werkwoorden waarmee je aan het werk gaat. “Wij willen ontwikkelingsgericht vanuit een waardengedreven visie aan de slag.(...) Doel van het waardenprogramma is (…) fragmentatie tegen te gaan en een herkenbare identiteit te ontwikkelen”.

Belangrijke ingrediënten van hun resultaatgerichte aanpak waren de volgende:

• Opbouw: Geen implementatie maar een geleidelijke ontwikkeling vanuit de basis in vier stappen (voor elke stap een jaar de tijd): iedereen betrekken door eerst met iedereen open over de kernwaarden in gesprek te gaan; dan deze te koppelen aan de praktijk door praktisch met de waarden te oefenen, te reflecteren en evalueren (inclusief een toolbox met handige hulpmiddelen); dan ze te verdiepen aan specifieke thema's (zoals vrijheidsbeperking); en vervolgens ze verder te verankeren in het handelen door reflexie op verbeterprocessen.
• Coalitie: Alle leidinggevenden werden extra opgeleid zodat zij het goede voorbeeld kunnen geven. Daarnaast werden circa 80 begeleiders extra getraind en tot ambassadeur verheven (voor ca tien uur per maand); dankzij hen werd elke kleinschalige locatie betrokken in het traject. Zo werd de leidende coalitie gevormd. Zij kregen aangepaste hulpmiddelen mee, ook een specifiek format voor jaarplan en jaarverslag.
• Casuïstiek: regelmatig werden in teams lastige situaties besproken en reflectiegesprekken gevoerd in het licht van de kernwaarden.
• Storytelling: tientallen verhalen werden verzameld en gedeeld die passen bij de kernwaarden en die laten zien hoe deze doorwerken in het handelen. Zo wordt beleefbaar waar het om gaat.
• Projectleiding: Voor de projectorganisatie werd een externe projectleider ingehuurd die vier jaar eraan trok en ook de trainingen en de communicatie verzorgde. Zo werden er 'waardendagen' gehouden. De spanning tussen regeldruk (controle) en waarden (motivaite) werd expliciet in gesprek en in balans gebracht.
• Onderzoek: er werd een kennisalliantie aangegaan met onderzoeksorganisaties; reflectie op de verandering (op de actie en in de actie) werd georganiseerd; er werd actie-onderzoek ingezet om te observeren, te stimuleren en te helpen experimenteren. Allerlei inspiratiebronnen werden erbij gehaald (presentiebenadering, waardenwerk, veranderkunde). Actie-onderzoek maakte de resultaten zichtbaar.

Als resultaten stellen ze na vier jaar vast dat de waarden goed doorwerken in de driehoek van cliënt, begeleider en familie, doordat men naast elkaar is gaan staan. De waarde 'ontmoeten' is voor begeleiders de belangrijkste: men probeert elkaar betekenisvol te ontmoeten en daarbij present te zijn; zo ontstaat oprecht contact. De waarde 'ontwikkelen' leidt tot het durven nemen van risico, het aangaan van het onbekende, waardoor de belevingswereld voor iedereen groter wordt. En 'ondersteunen' door bijv. gedragsdeskundigen leidt tot het durven vragen en durven aanspreken. Situaties met cliënten methodisch te bespreken helpt daar goed bij. Het leidt tot reflectie en leren.

Als de noodzaak van kernwaarden en gezamenlijke doelen werkelijk ervaren wordt, dan vindt men ook de kracht om een dergelijk intensief traject in te gaan en er alles voor te doen. Dan werkt het!